Mpox, daha önce maymun çiçeği virüsü olarak bilinen ve dünya çapında dikkat çeken bir virüstür. İlk olarak 1958’de maymunlarda keşfedilen bu virüs, 1970 yılında Demokratik Kongo Cumhuriyeti’nde (DKC) insanlarda da tespit edilmiştir. Özellikle Orta ve Batı Afrika’da endemik olan mpox, 2022 yılında dünya genelinde bir salgın başlatmış ve 2024 yılında yeniden küresel bir sağlık acil durumu ilan edilmesine neden olmuştur. Bu yazıda mpox’un ne olduğu, nasıl yayıldığı, belirtileri ve alınması gereken önlemler hakkında detaylı bilgi bulacaksınız.
Mpox Nedir?
Mpox, Orthopoxvirus ailesine ait bir virüs olan maymun çiçeği virüsünün neden olduğu bir hastalıktır. İlk olarak 1958 yılında araştırma amaçlı kullanılan maymunlarda keşfedilmiş, insanlarda ise ilk kez 1970 yılında tespit edilmiştir. Mpox, özellikle Batı ve Orta Afrika’da endemik hale gelmiş olup, bu bölgelerdeki doğal yaşamda yer alan kemirgenler ve diğer küçük memeliler aracılığıyla insanlara bulaşmaktadır. Ancak son yıllarda, mpox’un Afrika dışındaki bölgelerde de yayılması büyük bir endişe kaynağı olmuştur.
Mpox Virüsünün Türleri
Mpox virüsü iki ana klade (alt tür) ayrılır: Clade I ve Clade II. Clade I, Orta Afrika’da endemik olup, daha şiddetli hastalıklara neden olabilir. Clade II ise Batı Afrika’da yaygındır ve genellikle daha hafif hastalık tabloları ile ilişkilidir. 2022 yılında ortaya çıkan küresel salgına neden olan tür, Clade II’dir. Ancak Doğu Kongo ve bazı diğer Afrika ülkelerinde Clade I ile ilişkili yeni bir suş olan Clade Ib endişe kaynağı olmuştur. Bu yeni suşun özellikle cinsel ağlar üzerinden yayıldığı düşünülmektedir.
Mpox Nasıl Yayılır?
Mpox, enfekte vahşi hayvanlarla doğrudan temas yoluyla veya enfekte bir kişi ile yakın temas sonucu bulaşabilir. Virüs, deri lezyonlarına, solunum damlacıklarına ve enfekte vücut sıvılarına doğrudan temas yoluyla yayılır. 2022 yılındaki salgın, özellikle erkeklerle cinsel ilişkiye giren erkekler arasında yayılmıştır. Bununla birlikte, Clade I’in de cinsel yolla bulaşabileceği belgelenmiştir. Ayrıca, virüsün solunum yoluyla veya enfekte yüzeylerle temas yoluyla da bulaşabileceği bilinmektedir.
Mpox Belirtileri Nelerdir?
Mpox, genellikle grip benzeri belirtilerle başlar. Bunlar arasında ateş, baş ağrısı, kas ağrıları, sırt ağrısı, lenf düğümlerinde şişme ve genel halsizlik yer alır. Bu başlangıç belirtilerini, genellikle yüzde, ellerde, ayaklarda ve cinsel organlar çevresinde ortaya çıkan döküntüler takip eder. Bu döküntüler, sıvı dolu kabarcıklardan irin dolu kabarcıklara dönüşebilir ve nihayetinde kabuklanarak iyileşir. Döküntüler, ciltte kalıcı izler bırakabilir. Ayrıca, bazı vakalarda solunum yolu belirtileri de görülebilir.
Mpox’un Küresel Yayılımı
Mpox, özellikle Afrika kıtasında yaygın olmakla birlikte, son yıllarda diğer kıtalarda da vakalar tespit edilmiştir. 2022 yılında, mpox Avrupa ve Amerika Birleşik Devletleri de dahil olmak üzere Afrika dışındaki ülkelerde yayılmıştır. 2024 yılı itibarıyla, özellikle Demokratik Kongo Cumhuriyeti ve çevresindeki ülkelerde önemli bir artış gözlemlenmiştir. Bu durum, Dünya Sağlık Örgütü’nün (WHO) bir kez daha küresel sağlık acil durumu ilan etmesine yol açmıştır.
Mpox’un Önlenmesi ve Tedavisi
Mpox virüsünden korunmak için alınabilecek önlemler arasında enfekte kişilerle ve hayvanlarla temasın sınırlandırılması yer alır. Enfekte kişilerle yakın temastan kaçınmak, el hijyenine dikkat etmek ve kişisel koruyucu ekipman kullanmak da bulaş riskini azaltabilir. Mpox’a karşı spesifik bir tedavi bulunmamakla birlikte, semptomatik tedavi uygulanır. Hastalığı hafifletmek ve ikincil enfeksiyonları önlemek için destekleyici bakım önemlidir. Ayrıca, mpox virüsüne karşı koruma sağlayan iki farklı aşı mevcuttur, ancak bu aşıların erişimi sınırlıdır ve genellikle salgın bölgelerinde uygulanmaktadır.
Mpox’un Küresel Sağlık Üzerindeki Etkileri
Mpox, özellikle bağışıklık sistemi zayıf olan bireyler için ciddi bir tehdit oluşturmaktadır. WHO’nun mpox’u küresel bir sağlık acil durumu olarak ilan etmesi, hastalığın daha geniş bir kitle tarafından ciddiye alınmasını sağlamış ve önleme çabalarının artırılmasına yol açmıştır. Salgının Afrika dışına yayılma potansiyeli, uluslararası toplumun daha koordineli bir yanıt vermesini gerektirmiştir. Aşılara erişimin artırılması, tanı imkanlarının iyileştirilmesi ve doğru bilgilendirme ile mpox’un kontrol altına alınması hedeflenmektedir.
Mpox’un Gelecekteki Tehditleri
Mpox’un dünya genelinde daha fazla yayılma riski, özellikle zayıf sağlık sistemlerine sahip ülkeler için ciddi bir endişe kaynağıdır. Salgının kontrol altına alınması için erken müdahale, etkili iletişim ve toplum temelli yaklaşımlar büyük önem taşımaktadır. Ayrıca, aşılama ve tanı kapasitesinin artırılması, gelecekteki olası salgınların önlenmesinde kritik rol oynayacaktır. Küresel sağlık sistemlerinin dayanıklılığını artırmak ve mpox gibi enfeksiyon hastalıklarına karşı hazırlıklı olmak, halk sağlığı açısından hayati bir öneme sahiptir.
Mpox, geçmişte ihmal edilen ve Afrika dışında nadiren görülen bir hastalık olmasına rağmen, son yıllarda küresel bir sağlık tehdidi haline gelmiştir. WHO’nun mpox’u küresel bir sağlık acil durumu ilan etmesi, virüsün yayılmasını kontrol altına almak için alınan önlemleri hızlandırmıştır. Ancak, mpox’un gelecekteki yayılma potansiyeli ve sağlık üzerindeki etkileri, uluslararası toplumun dikkatini ve çabalarını gerektirmektedir. Aşılamanın yaygınlaştırılması, etkili tanı yöntemlerinin geliştirilmesi ve toplumların bilgilendirilmesi, mpox ile mücadelede anahtar rol oynamaktadır.
